Oproep aan de VRT

[Kop van de brief weggelaten]

Op 9 juni trekken we naar de stembus voor de regionale, federale en Europese verkiezingen. De VRT heeft voor dit super-verkiezingsjaar ruime extra middelen ontvangen van de Vlaamse regering. Onder de titel KIES24 wil de VRT als publieke omroep “alle Vlamingen en Brusselaars goed en helder informeren en wegwijs maken”.

De informatie aan de kiezer behelst onder meer de Stemtest en de Stemtest voor first time voters, het programma “Eerste Keus”, duiding via nws.nws.nws en MNM, speciale aandacht voor de verkiezingen van de regionale redacties en bestaande programma’s als Terzake en De Afspraak en het Groot debat tussen de kopstukken van de partijen. Ook via de website zijn er talloze items, zoals 84 lijsttrekkers van zeven partijen die in korte video’s vragen beantwoorden. Al met al een veelomvattend pakket.

“VRT brengt de weken voor de verkiezingen informatie die elke kiezer moet weten voor hij of zij naar de stembus trekt”, aldus de website van VRT. Het lijkt in de rede te liggen dat die vitale informatie dan ook àlle partijen betreft die de kiezer aantreft op het stembiljet. De grote en kleine, gevestigde en nieuwe partijen. Want naast de verschillen hebben die partijen één ding gemeen: ze staan allemaal op het stembiljet, zonder enig onderscheid.

Op 9 juni kan de kiezer zijn/haar stem uitbrengen op Volt in zeven kieskringen, in de regionale, federale en Europese verkiezingen. Volt is echter uitgesloten van de televisiedebatten. Daarom spande Volt een kortgeding aan, specifiek over de uitsluiting van het VRT debat van de Europese lijsttrekkers op 31 mei.

Op 29 mei deed de rechter uitspraak. Hoewel de rechter heldere uitspraken heeft gedaan over de verplichting van de VRT inzake informatievoorziening rondom verkiezingen, heeft zij toch besloten niet preventief in te grijpen, zodat Volt helaas blijft uitgesloten van het debat.

Volt is ook niet opgenomen in de Stemtest, de Stemtest voor first time voters, noch in de vraag&antwoord video’s met 84 lijsttrekkers op de site van de VRT of de peilingen die mede worden besteld door de VRT.

De uitsluiting van nieuwe partijen is geen nieuw probleem, zoals ook blijkt uit de evaluatie van het verkiezingsaanbod van VRT NWS in 2019 door toenmalig VRT Nieuwsombudsman Tim Pauwels: “…de redactie had de aandacht voor de kleine partijen vooraf beter kunnen plannen. Het is absoluut verdedigbaar dat niet alle partijen op dezelfde manier worden behandeld, maar kleine partijen geven ook frisheid en kleur aan het proces. Er mag zeker ook aandacht voor zijn”.

Echter, er lijkt weinig te zijn veranderd, want in 2024 is het verkiezingsaanbod nog steeds vrijwel uitsluitend gewijd aan gevestigde partijen, en lijken de planning en de criteria voor het al dan niet opnemen van nieuwe partijen in KIES24 tamelijk willekeurig en niet vooraf gedefinieerd. Nieuwe partijen blijven vrijwel onzichtbaar in KIES24. Natuurlijk is onderscheid tussen gevestigde en nieuwe partijen, grote en kleine partijen, heel gebruikelijk. Maar het verschil is disproportioneel, en wekt de indruk dat er verschillende categorieën partijen zijn, categorieën die echter op het stembiljet niet bestaan. De kiezer wordt slechts geïnformeerd over een deel van de partijen die hij aantreft op zijn stembiljet.

Volt is uiteraard teleurgesteld over de uitspraak van de rechter. De uitsluiting van nieuwe partijen is echter niet alleen problematisch voor de betreffende partijen, maar ook een obstakel voor de broodnodige politieke vernieuwing en dus voor de democratie. Er zijn meer dan genoeg voorbeelden in andere landen dat het anders en beter kan. De groeiende frustratie van veel burgers over “de” politiek, maakt bovendien duidelijk dat een nieuwe aanpak hard nodig is.

Het lijkt erop dat de VRT Nieuwsombudsman in 2024 hetzelfde evaluatierapport zal moeten schrijven als vijf jaar eerder. En zullen er bij de volgende verkiezingsronde opnieuw conflicten, rechtszaken en frustratie zijn. Volt wil liever op een constructieve manier en in goede samenwerking tot oplossingen komen, en stelt daarom voor om met de VRT, de VRT Nieuwsombudsman, met politieke partijen, relevante maatschappelijke organisaties en deskundigen op het gebied van democratisering een open dialoog te starten over de ruimte voor politieke vernieuwing in het verkiezingsaanbod, die wellicht kan uitmonden in een maatschappelijke discussie en concrete stappen. Wij stellen voor om deze dialoog zo snel mogelijk op te starten.

In afwachting van uw spoedige antwoord.

Met vriendelijke groet,

Carlo Giudice, Co-Voorzitter Volt België
Sophie in ’t Veld, Europees Lijsttrekker Volt België